در روزهاي پاياني سال، کاهش وزن براي رسيدن به تناسب اندام خيلي طرفدار پيدا مي‌کند و برخي غافل از اينکه کاهش وزن سريع مي‌تواند به اندام‌هاي حياتي بدن آسيب برساند، سراغ روش‌هاي غيرعلمي و غيراصولي مي‌روند...
پزشکان براي حفظ سلامت و پيشگيري از بيماري‌ها ورزش، رژيم غذايي درست و کاهش وزن با سرعت ملايم را توصيه مي‌کنند اما گاهي کاهش وزن، جنبه درماني دارد و فرد براي درمان بيماري‌اش بايد وزن کم کند. ميهمان اين هفته
«ميزگرد تغذيه» يکي از افرادي است که براي درمان بيماري‌اش مجبور به کاهش وزن شده است. اميرعلي صابري که در 40 سالگي به طور اتفاقي متوجه شده، مبتلا به کبدچرب است طي 35 روز 11 کيلوگرم وزن کم کرده. شرح ماجرا و توضيح بيشتر را از زبان خودش بخوانيد.
آقاي صابري که با اطلاع از بيماري‌اش شروع به رژيم گرفتن کرده، از «سلامت» مي‌پرسد:
آيا پرخوري، پرکاري و کم‌خوابي باعث کبد چرب مي‌شوند؟
سلامت: آقاي صابري! شما براي درمان بيماري‌تان وزن کم کرده‌ايد. لطفا توضيح دهيد مشکل از کجا شروع شد؟
تا جايي که مي‌دانم بيماري‌ام برمي‌گردد به بالابودن تري‌گليسريد. تقريبا از 10 سال قبل در آزمايش‌هايم کلسترول و تري‌گليسريدم بالا (حدود 400 تا 420) بود. به متخصص قلب مراجعه مي‌کردم که توصيه کرد وزن کم کنم و براي کنترل کلسترول داروهاي ضدچربي تجويز کرد. مدتي دارو مصرف کردم. کلسترول خونم تاحدي کنترل شد اما تري‌گليسريدم بالاتر رفت. چون فکر مي‌کردم تري‌گليسريد در بسته‌شدن عروق نقش ندارد و کنترل کلسترول مهم‌تر است موضوع را جدي نگرفتم و به اميد اينکه روزي رژيم بگيرم و همه چيز درست شود درمان را رها کردم اما 10 سال گذشت و من همچنان 83 کيلوگرم بودم تا اينکه متوجه شدم مبتلا به بيماري کبدچرب شده‌ام.
سلامت: اين بيماري علامت خاصي ندارد. شما چطور متوجه بيماري‌تان شديد؟
خيلي‌اتفاقي؛ چند وقت پيش ايميلي به دستم رسيد که ارتباط تغيير شکل ناخن با برخي بيماري‌ها را نشان داده بود. تصوير مربوط به تغيير شکل ناخن در بيماري کبدچرب، در مورد من صدق مي‌کرد. يعني پايين ناخنم حاشيه تيره و بالاي آن سفيد بود و ناخنم ترد و شکننده شده بود البته متخصص داخلي اين موضوع را تاييد نکرد اما براي اطمينان سونوگرافي و آزمايش نوشت. متاسفانه آنزيم‌هاي کبدم در حد طبيعي نبود و سونوگرافي کبدچرب درجه يک و دو را نشان داد. براي درمان، دارو مصرف کردم و تري‌گليسريد خونم پايين آمد اما سونوگرافي بعدي نشان داد وضعيت کبدم بدتر شده و به درجه 2 و 3 رسيده است. پزشک علت اين موضوع را وزن کم نکردن و رعايت‌نکردن رژيم غذايي مي‌دانست.
سلامت: براي کاهش وزن به متخصص تغذيه مراجعه نکرديد؟
چون ترسيدم بيماري‌ام پيشرفت کند، چند روز سرخود رژيم گرفتم. وعده‌هاي غذايي را حذف کردم و فقط ميوه مي‌خوردم اما متوجه شدم کاهش وزن شديد مي‌تواند کبدچرب را بدتر کند. تصميم گرفتم به متخصص تغذيه مراجعه کنم و به روش اصولي وزن کم کنم.
سلامت: تا الان چقدر وزن کم کرده‌ايد؟
35 روز قبل که متوجه شدم کبدچرب دارم، وزنم
83 کيلوگرم بود و الان 72 کيلوگرم هستم. بايد وزنم را به 68 کيلوگرم برسانم و رژيم تثبيت‌کننده وزن بگيرم.
سلامت: با کاهش وزن، بيماري‌تان بهبود پيدا کرد؟
بله خدا را شکر سونوگرافي بعدي نشان داد بين نوع درجه يک و دو هستم و بيماري‌ام کنترل شده است.
سلامت: ورزش هم مي‌کنيد؟ چقدر فعاليت بدني داريد؟
روزي يک ساعت پياده‌روي تند انجام مي‌دهم.
سلامت: کاهش وزن مشکلي برايتان ايجاد نکرد؟
سبک‌تر شده‌ام و شکمم کوچک شده اما اينکه رژيم غذايي سختي دارم و نمي‌توانم غذاهاي عادي را بخورم از لحاظ رواني روي من تاثير گذاشته است. در رژيم، محدوديت‌ها زياد مي‌شود. اين موضوع در رفت‌وآمدها و ميهماني‌ها اذيت‌‌کننده است. رژيم غذايي من خيلي سخت است و اين شرايط را نمي‌توانم ادامه بدهم. اغلب غذاهاي بيرون چرب هستند و گاهي که ساعت طولاني بيرون خانه بوده‌ام، دچار سرگيجه و افت فشار شده‌ام که بعد از غذاخوردن اين حالت برطرف شده است.
سلامت: وقتي متوجه شديد به کبدچرب مبتلا شده‌ايد چه احساسي داشتيد؟
وقتي پزشک گفت درمان کبدچرب، 2 سال طول مي‌کشد نااميد شدم اما وقتي با چند نفر که اين بيماري را داشتند آشنا شدم متوجه شدم کبدچرب يک بيماري شايع است و اغلب با مصرف دارو کنترل مي‌شود يا بهبود پيدا مي‌کند. خوشبختانه من هم با رژيم غذايي و مصرف دارو بهبود پيدا کرده‌ام.
سلامت: چه پرسشي از متخصصان داريد؟
سوال من اين است که آيا پس از بهبود بيماري شرايط يک فرد عادي را پيدا مي‌کنم يا هر لحظه ممکن است بيماري‌ام برگردد؟ ساعت کاري من زياد است و به‌خصوص در يک سال اخير، روزي 14 ساعت کار مي‌کردم. در محل کار، تحرک جسمي نداشتم و غذاهاي چرب محل کار را مصرف مي‌کردم. سوال ديگر من اين است که آيا کم‌تحرکي، کار زياد، استرس شغلي و کم‌خوابي ممکن است در ايجاد بيماري‌ام نقش داشته باشد؟
سلامت: حرف آخر؟
اگر متخصصان به بيمار اطلاعات بيشتري بدهند و او را از خطرهاي بيماري آگاه کنند، بيمار هم بيماري‌اش را جدي مي‌گيرد و درمان را بهتر پيگيري مي‌کند. متاسفانه اغلب پزشکان وقتي براي اين کار در نظر نمي‌گيرند. در برخي کشورها مبلغي که بيمه هر ماه کم مي‌کند تابعي از وضعيت سلامت فرد است و افراد سيگاري، افرادي که موادمخدر مصرف مي‌کنند، افرادي که اضافه وزن دارند حق بيمه بيشتري مي‌پردازند و افرادي که سالم‌تر زندگي مي‌کنند حق بيمه کمتري پرداخت مي‌کنند. بيمه بايد علاوه بر درمان، افراد را در پيشگيري از بيماري هم کمک کند. فردي که براي پيشگيري از بيماري‌هاي پرهزينه مکمل‌هاي غذايي مصرف مي‌کند هيچ کمکي دريافت نمي‌کند درحالي که اين نکته خيلي مهم است. افراد بايد براي حفظ سلامتشان مورد حمايت قرار بگيرند تا جمله «پيشگيري بهتر از درمان» است تنها در حد شعار باقي نماند.
نگاه متخصص تغذيه
توصيه دکتر سيد علي کشاورز به سوژه «ميزگرد تغذيه»
کبد چرب داريد؟ غذاي سرخ‌شده نخوريد!
سلامت: آقاي صابري مبتلا به کبدچرب است. افراد مبتلا به اين بيماري چه محدوديت‌هاي غذايي دارند و بايد چه نوع تغذيه‌اي داشته باشند؟
توصيه مي‌شود افراد مبتلا به کبدچرب غذاهاي سرخ‌شده نخورند. مصرف جگر، دل، قلوه، کله‌پاچه، مغز، کره و روغن جامد گياهي براي اين افراد ممنوع است. غذاها بايد فرپز، آبپز و بخارپز باشد. مصرف گوشت قرمز بايد محدود شود.
رعايت رژيم غذايي و کاهش وزن بهترين درمان کبدچرب است. بسياري از مراجعان ما با رژيم‌غذايي و کاهش وزن، از مرحله 2 و 3 و حتي نزديک به خطر بهبود پيدا کرده‌اند.
در علم پزشکي، هيچ تضميني براي پاک شدن کبد وجود ندارد اما من براي مراجعانم اين موضوع را تضمين مي‌کنم البته به شرطي که دستورهاي تغذيه‌اي را به طور کامل رعايت کنند.
سلامت: کاهش وزن در افراد مبتلا به کبدچرب چه ويژگي‌اي دارد؟
در اين افراد، کاهش وزن نبايد سريع باشد. کاهش وزن سريع، نه‌تنها به نفع بيمار نيست بلکه ممکن است بيماري را تشديد کند. براي تخليه چربي از کبد کاهش وزن آرام و رعايت رژيم غذايي به مدت طولاني ضروري است.
سلامت: چربي‌خون ايشان از 10 سال قبل بالا بوده. براي کنترل چربي‌خون چه توصيه‌اي داريد؟
براي کنترل چربي‌خون، مصرف غذاي کم‌چرب و حذف روغن مايع، شکر، شيريني، نوشابه و بستني توصيه مي‌شود. مصرف موادغذايي حاوي فيبرهاي محلول مانند سيب و حبوبات هم بايد بيشتر شود. زيرا فيبرها جذب چربي و کلسترول را در دستگاه گوارش کاهش مي‌دهند.
سلامت: آيا اين آقا براي کنترل بيماري و کاهش وزن بايد از مکمل استفاده کند؟
مکمل‌هاي غذايي فيبري پروتئيني که خوشبختانه در ايران توليد مي‌شود برايشان مفيد است. فيبر، مانع جذب کلسترول مي‌شود و پروتئين احساس سيري ايجاد مي‌کند و باعث مي‌شود فرد بدون احساس ضعف، وزن کم کند. معمولا براي درمان اين بيماري، داروي موثر و قطعي وجود ندارد. اگرچه داروها کمک‌کننده‌اند اما رعايت رژيم غذايي موثرتر است. مراجعان ما با رعايت رژيم غذايي بدون کوچک‌ترين ناراحتي از درجه يک، دو يا سه کبدچرب بهبود پيدا کرده‌اند.
نگاه فوق‌غدد و متابوليسم
کبد چرب داريد؟
وزن کم کنيد!
دکتر محمدرضا مهاجرتهراني
عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشکي تهران
بيماري کبدچرب در صورت عدم توجه مي‌تواند به التهاب کبد، نارسايي مزمن کبد و سيروز منجر شود. اين بيماري در بيماران ديابتي، افراد چاق و افرادي با چربي‌خون بالا بيشتر ديده مي‌شود و ممکن است با نشانگان متابوليک ارتباط داشته باشد. لازم است افراد ديابتي، افراد دچار اضافه وزن يا چربي‌خون و به‌خصوص تري‌گليسريد بالا از نظر اين بيماري بررسي شوند و پس از سنجش آنزيم‌هاي کبدي و سونوگرافي، درمان را آغاز کنند. تشخيص کبدچرب پس از رد ساير بيماري‌هايي که آنزيم‌هاي کبد را بالا مي‌برند، قطعي مي‌شود. در بيماران مبتلا به کبدچرب کاهش وزن اهميت بالايي دارد. 8درصد کاهش وزن از پيشرفت بيماري جلوگيري مي‌کند، البته درمان‌هاي ديگري هم براي اين بيماري وجود دارد که باعث کاهش آنزيم‌هاي کبدي و کنترل بيماري مي‌شود. رعايت رژيم غذايي، کاهش وزن، افزايش فعاليت بدني و درمان چربي و قندخون بالا در مجموع از پيشرفت بيماري جلوگيري مي‌کند. اين باور که بالا بودن تري‌گليسريد خون خطرناک نيست، اشتباه است. خطر تري‌گليسريد در ايجاد بيماري‌هاي قلبي- عروقي و مشکلات مغزي خيلي کمتر از کلسترول نيست. تري‌گليسريد عامل خطر ديابت است و با عوارض قلبي و عروقي و آرترواسکلروز نيز ارتباط دارد.
نگاه متخصص داخلي
کبد چرب داريد؟
فست‌فود نخوريد!
دکتر ايرج خسرونيا
رييس انجمن متخصصان داخلي کشور
کبدچرب بيماري‌اي است که در سال‌هاي اخير بيشتر به ماهيت آن پي برده‌اند. بيشتر افراد در سونوگرافي، متوجه بيماري‌شان مي‌شوند. اين بيماري به دلايل مختلف ايجاد مي‌شود. در سال‌هاي قبل اين بيماري در خانم‌ها بعد از زايمان ديده مي‌شد. اخيرا به دليل تغيير رژيم غذايي و تغيير سبک زندگي شيوع اين بيماري بيشتر شده است. مصرف فست‌فود، غذاهاي چرب و سرخ‌کردني از عوامل ايجاد اين بيماري است. چاقي و ديابت از علت‌هاي ديگر کبدچرب هستند. مصرف داروهاي کورتوني و داروهايي که فراوان در دسترس هستند نيز يکي ديگر از علت‌هاي کبدچرب است. نوع ديگر کبدچرب هم ارثي است که افراد خانواده بدون علت خاصي به اين بيماري مبتلا مي‌شوند، تجزيه چربي در کبد دچار تغيير مي‌شود و چربي همانطور که در پوست شکم جمع مي‌شود در کبد تجمع پيدا مي‌کند. کبدچرب درجه‌هاي مختلف (منهاي صفر، صفر، يک، 2، 3 و بالاتر) دارد که درجه آن هرچه بالاتر باشد، خطرناک‌تر است. اين بيماري اگر کنترل نشود به سيروز، فيبروز و سختي کبد منجر مي‌شود و حتي ممکن است تبديل به سرطان شود و اگر کنترل شود و فرد تحت‌نظر پزشک باشد، چربي کم مصرف کند، ورزش کند و وزن کم کند هيچ مشکلي پيش نمي‌آيد.
نگاه متخصص پزشکي ورزشي
کبد چرب داريد؟
ورزش کنيد!
دکتر احمد باقري مقدم
عضو هيات علمي دانشگاه علوم‌پزشکي اصفهان
براي کاهش وزن و کنترل چربي‌خون، ورزش‌هاي هوازي که ماهيت چربي‌سوزي دارند توصيه مي‌شود. خوشبختانه با کاهش وزن، وزن آقاي صابري به حد طبيعي نزديک شده است و در حال حاضر، فعاليت بدني خيلي سنگين و رژيم غذايي سخت را برايشان توصيه نمي‌کنم اما براي کنترل وزن و بيماري‌شان بايد مصرف غذاهاي چرب را محدود کنند و 5 روز در هفته هر بار، 45 دقيقه تا يک ساعت ورزش‌هاي هوازي انجام دهند. البته اگر اين زمان به 2 بخش نيم ساعته تقسيم شود اثر بهتري دارد. تقويت عضلات شکم و انجام دراز و نشست را نيز پيشنهاد مي‌کنم. ورزش روي LDL تاثير کمي دارد و در اين مورد براي کنترل چربي‌خون بايد دارو مصرف شود و رژيم غذايي رعايت شود. ورزش روي تري‌گليسريد و HDL تاثير دارد و اگر HDL بالاي 40 تا 50 باشد، مي‌توان متوجه شد ورزش به طور مطلوبي انجام مي‌شود.
نگاه متخصص طب کار
کبد چرب داريد؟
زياد کار نکنيد!
دکتر خسرو صادق‌نيت
دانشيار دانشگاه علوم‌پزشکي تهران
ساعت کاري زياد، کار در ساعت‌هاي غيرمعمول روز و شيفت کاري عوارض شناخته‌شده جسمي و رواني دارد. مطالعه‌ها نشان داده کار زياد عوارض قلبي و عروقي، اختلالات گوارشي و افزايش چربي‌خون را به دنبال دارد. برخي مطالعه‌ها نشان داده مشکلات خواب، خستگي طي روز و مشکلات رواني مانند افزايش افسردگي، اختلاف‌هاي خانوادگي و اختلاف با همکاران در افرادي که ساعت‌هاي کاري‌شان زياد است، شيوع بيشتري دارد. در مورد آقاي صابري نيز کار زياد يکي از عوامل موثر در افزايش چربي‌خون و ابتلا به بيماري کبدچرب است و قطعا ساير عوامل نيز در اين زمينه نقش داشته است.اگرچه اصلاح شرايط کاري، کار کردن در ساعت‌هاي معمول روز و حذف اضافه کاري موثر است اما با شرايط اقتصادي موجود شايد اين کار بهترين و اولين روش نباشد بنابراين بايد اصلاح رژيم غذايي، ورزش و فعاليت بدني در اولويت قرار بگيرد. به اين آقا توصيه مي‌کنم در کنار مراجعه به پزشک متخصص براي کنترل بيماري به متخصص طب کار مراجعه کند و با توجه به شرايط شغلي‌شان راهنمايي بگيرد.
نگاه متخصص فارماکوگنوزي
کبد چرب داريد؟
عرق کاسني بخوريد!
دکتر غلامرضا امين
استاد دانشکده داروسازي دانشگاه تهران
آقاي صابري با توجه به نوع بيماري‌شان بايد زير نظر پزشک معالج درمانشان را ادامه دهند.اگر ايشان تمايل داشته باشند از عرقيات گياهي استفاده کنند، من عرق کاسني را توصيه مي‌کنم. دستور مصرفش به اين صورت است که روزي 3 بار و هر بار يک استکان عرق کاسني را با همان حجم آب، رقيق و ميل کنند. اگر بخواهند از داروهاي گياهي استفاده کنند، مي‌توانند از قرص «ليورگل» که در داروخانه‌ها موجود است، استفاده کنند به شرطي که قبل از مصرف دارو در اين‌باره با پزشک‌شان مشورت کنند.
دستگاه حجم دهنده لب